Τ.Ε. ΓΕΩΠΟΝΟΣ ΚΩΤΣΙΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΡΙΠΟΛΗ ΑΠΕΝΤΟΜΩΣΕΙΣ ΜΥΟΚΤΟΝΙΕΣ ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΕΙΣ ΕΜΠΟΡΙΟ ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΦΥΤΩΝ ΣΠΟΡΩΝ
ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΑΠΕΝΤΟΜΩΣΗΣ ΜΥΟΚΤΟΝΙΑΣ
Προληπτικά Μέτρα
Η διεθνής πρακτική αλλά και οι απαιτήσεις υπαγορεύουν η προστασία αυτή να βασίζεται στο μέγιστο δυνατό βαθμό, στην πρόληψη. Η πρόληψη, συνεπικουρούμενη από την ολοκληρωμένη παρακολούθηση, περιορίζει στο ελάχιστο την ανάγκη καταπολέμησης των παρασίτων.
Για να επιτευχθεί η πρόληψη, η επιχείρηση οφείλει να αναπτύσσει και να συντηρεί με επιτυχία επάλληλους φραγμούς στην πρόσβαση παρασίτων ώστε να αποτρέπει την προσέγγιση τους στις κύριες και βοηθητικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας και αποθήκευσης της εγκατάστασης. Ενδεικτικά αναφέρονται οι παρακάτω πρακτικές και συνιστώμενοι φραγμοί:
Εξωτερική περίμετρος και περιβάλλον χώρος
Τοποθέτηση φρακτών στην περίμετρο της εγκατάστασης κατά το δυνατόν αδιαπέραστων και χωρίς κενά, ενισχυμένους είτε με τοίχο μέχρις ύψους 80cm είτε με πλέγμα μικρού διαμετρήματος (<1cm) καλά πακτωμένο στο έδαφος, ώστε να παρεμποδίζεται η είσοδος τρωκτικών.
Διατήρηση του χώρου μεταξύ περιμέτρου και κτιρίου σε καθαρή κατάσταση και ελεύθερο τόσο από αντικείμενα και υλικά όσο και από θαμνώδη βλάστηση. Ιδιαίτερα απαγορεύονται τα ανωτέρω σε άμεση γειτνίαση με το κτίριο.
Εγκατάσταση και συντήρηση χώρου συλλογής απορριμμάτων. Ο χώρος πρέπει να είναι σε απομακρυσμένο από τις εγκαταστάσεις σημείο αλλά με ασφαλή πρόσβαση. Τα απορρίμματα συλλέγονται σε κλειστούς κάδους και ο περιβάλλον χώρος διατηρείται αυστηρά καθαρός.
Κτίριο εξωτερικά
Κατασκευή και συντήρηση στην εξωτερική δομή του κτιρίου ζώνης από συνεχές και αδιαπέραστο υλικό κατάλληλο για σταθερή και υγιεινή δομή κτιρίου.
Συνιστάται ο περίβολος του κτιρίου σε ζώνη περίπου 1,5m να στρώνεται με χαλίκι (σύντριμμα) μεσαίου διαμετρήματος (2-3cm)
Κατασκευή θυρών από συνεχές και αδιαπέραστο υλικό που εφαρμόζουν πολύ καλά και από τις 4 πλευρές, ιδιαίτερα δε προς το δάπεδο. Οι πόρτες πρέπει παραμείνουν κλειστές όταν δεν υπάρχει διέλευση ατόμων ή οχημάτων. Συνιστάται η υποστήριξη με αυτοματισμό. Όταν προβλέπεται συχνή διέλευση προσωπικού ή οχημάτων, συνιστάται να υποστηρίζονται από άλλα συμπληρωματικά μέσα αποτροπής εισόδου παρασίτων, όπως κουρτίνες πλαστικών λωρίδων. Αυτές πρέπει να είναι από βαρέως τύπου πλαστικό, ημιδιαφανές που να αλληλεπικαλύπτονται τουλάχιστον κατά 50% και να φθάνουν μέχρι το δάπεδο.
Στην εξωτερική πρόσοψη του κτιρίου συνιστάται να αποφεύγονται εσοχές και διακοσμητικά στοιχεία που μπορεί να αποτελέσουν σημεία για φωλιές πουλιών.
Ο απαραίτητος εξωτερικός φωτισμός ασφαλείας συνιστάται να εγκαθίσταται απέναντι του κτιρίου φωτίζοντας προς αυτό και όχι πάνω στο κτίριο, και ειδικά όχι πάνω από τις πόρτες και τα ανοίγματα διότι προσελκύει ιπτάμενα έντομα.
Τα παράθυρα πρέπει να περιορίζονται στο μέτρο που είναι απαραίτητα για φυσικό φωτισμό ή και αερισμό. Τοποθετούνται ευθυγραμμισμένα με την εσωτερική επιφάνεια του τοίχου. Όταν προκύπτει περβάζι, αυτό γίνεται εξωτερικά με κλίση 45ο. Όταν προβλέπεται να ανοίγουν για φυσικό αερισμό, ανοίγουν πάντα προς το εσωτερικό, ενώ εξωτερικά προστατεύονται από ανθεκτικό πλέγμα μικρού ανοίγματος (σίτα <1mm).
Εσωτερικά του κτιρίου
Οι εσωτερικοί διάδρομοι του κτιρίου διατηρούνται ελεύθεροι από αντικείμενα και υλικά.
Τα δάπεδα και οι τοίχοι να συντηρούνται χωρίς ρωγμές και ανοίγματα που μπορεί να διευκολύνουν φωλιές παρασίτων. Τυχόν εργασίες επισκευής και συντήρησης πρέπει να ολοκληρώνονται τάχιστα ή να προστατεύονται στη διάρκεια των εργασιών.
Οι ενώσεις τοίχων-δαπέδων πρέπει να γίνονται καμπυλωτές αλλά πρέπει να κατασκευάζονται από το ίδιο υλικό του δαπέδου και όχι με πρόσθετα πλαστικά/μεταλλικά που δημιουργούν εστίες εντόμων.
Οι χώροι επεξεργασίας των τροφίμων συνιστάται να μην έρχονται απευθείας σε επαφή με τον εξωτερικό τοίχο.
Οι εσωτερικές πόρτες και παράθυρα των χώρων επεξεργασίας διέπονται τουλάχιστον από τους ίδιους αυστηρούς κανόνες όπως και τα αντίστοιχα εξωτερικά. Όταν τα ανοίγματα αυτά οδηγούν σε χώρους υψηλών απαιτήσεων υγιεινής τότε τίθενται σε ισχύ πρόσθετα μέτρα όπως τα αποφασίζει η μελέτη Συστήματος Αυτοελέγχου της εγκατάστασης.
Οι αποχετεύσεις της εγκατάστασης πρέπει να είναι κλειστού τύπου με δυνατότητα καθαρισμού και ψεκασμού, ώστε να αποτρέπουν την πρόσβαση σε παράσιτα.
Οι γραμμές επεξεργασίας πρέπει να βρίσκονται σε απόσταση από τους τοίχους των χώρων και κατά το δυνατόν ανυψωμένες σε υποστηρίγματα, ώστε να μην δημιουργούν εστίες παρασίτων.
Όταν την εγκατάσταση διατρέχουν καλώδια ή σωλήνες που μπορεί να υποβοηθούν την κίνηση αναρριχόμενων τρωκτικών, συνιστάται να τίθενται φραγμοί για αποτροπή της κίνησης.
Αποθηκευτικοί χώροι
Η αποθήκευση των υλικών και προϊόντων οφείλει να γίνεται πάντα επί παλέτας.
Επιβάλλεται να τηρείται περιμετρικά προς τους τοίχους επαρκής ελεύθερος χώρος για πρόσβαση και επιθεώρηση. Ο ελεύθερος αυτός χώρος ιδανικά βάφεται λευκός για να βοηθάει στην εύκολη παρατήρηση.
Οι αποθηκευτικοί χώροι πρέπει να έχουν καλό φωτισμό που βοηθάει στον εντοπισμό προβλημάτων.
Όταν προβλέπεται αποθήκευση πρώτων υλών χύδην τότε οι δύο πρώτοι κανόνες αυτής της παραγράφου δεν μπορούν να εφαρμοσθούν αλλά πρέπει να χρησιμοποιούνται τρόποι μέτρησης την δραστηριότητας εντόμων.
Απαιτείται προσεκτικός έλεγχος της υγιεινής των παραλαμβανομένων υλικών, πρώτες ύλες, υλικά συσκευασίας, επιστροφές αγοράς ώστε να αποτρέπεται μέσω αυτών η είσοδος παρασίτων στους χώρους.
Παρακολούθηση δραστηριότητας
Μετά την πρόληψη που μόλις περιγράφηκε ακολουθεί η παρακολούθηση της δραστηριότητας των παρασίτων και σε περίπτωση έντονης δραστηριότητας ακολουθεί η εφαρμογή απεντόμωσης ή μυοκτονίας.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΥΟΚΤΟΝΙΑΣ
Μυοκτονία
Η εφαρμογή μυοκτονίας με χημικές μεθόδους στηρίζεται κυρίως στη χρήση χημικών τοξικών δολωμάτων, τα οποία ονομάζονται μυοκτόνα και μετά την κατανάλωσή τους από τα τρωκτικά προκαλούν το θάνατό τους.
Μυοκτόνα σκευάσματα
Τα μυοκτόνα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται σήμερα και αποτελούν την οικονομικότερη και πιο αποτελεσματική λύση για την καταπολέμηση των τρωκτικών είναι τα τρωκτικοκτόνα βραδείας δράσης και ειδικότερα τα αντιπηκτικά.
Η τοξική τους δράση οφείλεται στην ικανότητά τους να παρεμποδίζουν την πήξη του αίματος, λόγω παρεμπόδισης της σύνθεσης των ενεργοποιημένων πρωτεϊνικών παραγόντων πήξεως του πλάσματος του αίματος.
Η τοποθέτηση των τοξικών δολωμάτων επιβάλλεται να γίνεται εντός κλειστών δολωματικών σταθμών καθώς παρέχουν:
Προστασία του μυοκτόνου σκευάσματος από πιθανή διασπορά του
Προστασία του σκευάσματος από τις καιρικές συνθήκες (ήλιος, βροχή)
Προστασία ανθρώπων και οργανισμών μη στόχων από πιθανή κατανάλωση δολώματος
Προστατευόμενο και ασφαλή χώρο για τα τρωκτικά για την κατανάλωση του γεύματός τους
Εύκολη καταμέτρηση της κατανάλωσης μυοκτόνου σκευάσματος ανά θέση δόλωσης
Τρόπος εφαρμογής Μυοκτονίας
Για την επιτυχημένη διεξαγωγή μιας εφαρμογής Μυοκτονίας απαιτούνται τα εξής βήματα:
Επιτόπιος έλεγχος και αυτοψία χώρου κατά την οποία συλλέγονται πληροφορίες για τη χρήση του χώρου, τον περιβάλλοντα χώρο της εγκατάστασης, την κατάσταση της κτιριακής υποδομής, το αρχιτεκτονικό σχέδιο των κτιρίων, την παρουσία εστιών ανάπτυξης τρωκτικών και παρουσία ευρημάτων δραστηριότητας τρωκτικών
Προσδιορισμός του είδους των τρωκτικών για τα οποία πρέπει να ληφθούν μέτρα καταπολέμησης
Σύνταξη μελέτης Μυοκτονίας με προσδιορισμό των τελικών θέσεων δόλωσης, με επιλογή κατάλληλου σκευάσματος και με χρονοδιάγραμμα επισκέψεων
Εγκατάσταση του δικτύου Μυοκτονίας με την τοποθέτηση των δολωματικών σταθμών (οι δολωματικοί σταθμοί θα πρέπει να είναι στερεωμένοι)
Σήμανση και αρίθμηση των θέσεων δόλωσης
Αποτύπωση των θέσεων δόλωσης σε κάτοψη της εγκατάστασης
Έλεγχος των θέσεων δόλωσης μετά από 7 ημέρες μετά την αρχική εγκατάσταση και καταμέτρηση κατανάλωσης δολωμάτων
Εκτίμηση της αποτελεσματικότητας του δικτύου και εφαρμογή διορθωτικών ενεργειών όπου απαιτείται
Εφαρμογή συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος επισκέψεων και ελέγχων των δολωματικών σταθμών με σκοπό την καταγραφή της κινητικότητας των τρωκτικών, την αναδόλωση των σταθμών και τον εντοπισμό νέων εστιών.
Η πρώτη ζώνη άμυνας συνήθως γίνεται στον φράχτη με δολωματικούς σταθμούς (συνήθως για αρουραίους) που τοποθετούνται γύρω στα 25m ο ένας από τον άλλο. Ιδανικά ο φράχτης είναι κατασκευασμένος από «κοτετσόσυρμα» (συρμάτινο πλέγμα με «μάτι» διαμέτρου 1cm) το οποίο δεν επιτρέπει την είσοδο τρωκτικών. Σε επιχειρήσεις που δεν έχουν περιμετρικό φράχτη ή αυτός είναι κοινόχρηστος, η πρώτη ζώνη άμυνας παραλείπεται.
Η δεύτερη ζώνη άμυνας στήνεται στην περίμετρο των κτιρίων. Εκεί τοποθετούνται πάλι δολωματικοί σταθμοί για αρουραίους σε απόσταση περίπου 25m μεταξύ τους. Σταθμοί τοποθετούνται αντιδιαμετρικά όλων των κτιριακών εισόδων εξωτερικά.
Οι δολωματικοί σταθμοί στην πρώτη και δεύτερη ζώνη άμυνας τοποθετούνται σε απόσταση περίπου 25m μεταξύ τους όταν στοχεύουν στην αντιμετώπιση αρουραίων ή σε απόσταση περίπου 10m μεταξύ τους όταν στοχεύουν στην αντιμετώπιση ποντικιών.
Στον εσωτερικό χώρων που διαχειρίζονται τρόφιμα και ποτά δεν τοποθετούνται δολωματικοί σταθμοί με τρωκτικοκτόνο δηλητήριο, παρά μόνο σταθμοί σύλληψης τρωκτικών (σταθμοί πολλαπλών συλλήψεων ή φάκες). Οι σταθμοί αυτοί τοποθετούνται αντιδιαμετρικά στις εξωτερικές πόρτες (από την εσωτερική μεριά) καθώς και σε όλους τους εσωτερικούς χώρους.
Δεν ρίχνουμε ποτέ χύμα τρωκτικοκτόνα δολώματα.
Αν υπάρχει αυξημένη δραστηριότητα τρωκτικών σε εξωτερικούς χώρους προτείνονται τουλάχιστον οι παρακάτω διορθωτικές ενέργειες: κούρεμα χόρτων, απομάκρυνση ογκοδών αντικειμένων, καθαριότητα, στεγανοποίηση κτιρίων, αύξηση δολωματικών σταθμών.
Αν υπάρχει αυξημένη δραστηριότητα τρωκτικών σε εσωτερικούς χώρους προτείνονται τουλάχιστον οι παρακάτω διορθωτικές ενέργειες: κατακόρυφη αύξηση παγίδων στον εν λόγω χώρο και τους διπλανούς, επαλήθευση της στεγανότητας κτιρίων, διερεύνηση για τον τρόπο εισόδου των τρωκτικών, συνεχείς έλεγχοι μέχρι να διαπιστωθεί ότι το πρόβλημα έχει επιλυθεί, προληπτικές ενέργειες για την αποφυγή επανάληψης του περιστατικού.
ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ IPM
Τι περιλαμβάνει ένα σύστημα ΙΡΜ
Ένα σύστημα ΙΡΜ πρέπει να ξεκινάει με μια ανάλυση επικινδυνότητας. Η ανάλυση αυτή γίνεται από τον Επιστήμονα ΙΡΜ σε συνεργασία με τον Υπεύθυνο Εγκατάστασης.
Στόχος της ανάλυσης είναι να αναγνωρισθούν οι δυνητικοί εχθροί (τα παράσιτα δηλαδή) που εμφανίζονται στην εν λόγω επιχείρηση.
Αυτό γίνεται με 2 προσεγγίσεις: την θεωρητική όταν για παράδειγμα ο απεντομωτής αναμένει να υπάρχει το έντομο Sitophilus oryzae σε μια επιχείρηση που διαχειρίζεται ρύζι και την πρακτική προσέγγιση όταν δηλαδή ελεγχθεί ο χώρος για παράσιτα, συνεκτιμηθούν τα πρόσφατα παράπονα πελατών/καταναλωτών και ρωτηθούν οι εργαζόμενοι τι έντομα συναντούν και σε ποιό χώρο τα βλέπουν.
Στην ίδια ανάλυση επικινδυνότητας πρέπει να εκτιμηθούν τα προληπτικά μέτρα που εφαρμόζει η επιχείρηση και αν απαιτείται αναβάθμιση τους.
Τέλος, στην ανάλυση αυτή λαμβάνεται υπόψη το είδος της επιχείρησης. Η στρατηγική διαχείρισης παρασίτων που θα προταθεί με βάση την ανάλυση επικινδυνότητας, οφείλει να λάβει υπόψη θέματα ασφάλειας των παραγόμενων προϊόντων, του προσωπικού, του περιβάλλοντος και διάφορες άλλες παραμέτρους.
Η ανάλυση ολοκληρώνεται με την πρόταση τοποθέτησης παγίδων για τα παράσιτα.
Για τα έντομα πρέπει να χρησιμοποιούνται εσωτερικά φερομονικές παγίδες, παγίδες UV και απλές κολλητικές επιφάνειες (μη εκτεθημένες όμως). Τα έντομα καταμετρώνται και προσδιορίζονται. Βάσει των συλλήψεων αποφασίζεται η περαιτέρω δράση με απεντόμωση.
Για τα πουλιά χρησιμοποιούνται ακίδες, δίχτυ και άλλα μέσα ώστε να μην τους επιτρέπεται η πρόσβαση σε σημεία που θα βάλουν σε κίνδυνο τα παραγόμενα ή διακινούμενα τρόφιμα.
Για τα ερπετά δημιουργούνται ζώνες απώθησης περιμετρικά των εγκαταστάσεων.
Όλοι οι χώροι πρέπει να φέρουν παγίδες ώστε να μπορεί να ανιχνευθεί με σιγουριά η παρουσία παρασίτων.
Τι περιλαμβάνει η τακτική επιθεώρηση ΙΡΜ
Η επιθεώρηση ΙΡΜ δεν είναι απαραίτητα εφαρμογή μυοκτονίας, απεντόμωσης ή φιδοαπώθησης. Μπορεί να είναι ένας απλός αλλά σχολαστικός έλεγχος. Αν ο έλεγχος καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν προσβολές και τα προληπτικά μέτρα λειτουργούν ως έχουν δεν απαιτείται αλλαγή των μυοκτόνων σκευασμάτων, ούτε ψεκασμός ή gel.
Η τακτική επιθεώρηση ΙΡΜ πρέπει να περιλαμβάνει έλεγχο όλων των παγίδων και σταθμών, καταγραφή της δραστηριότητας ανά σταθμό (για τρωκτικά και έντομα), αναγνώριση του εντόμου ή τρωκτικού που πιάστηκε ή άφησε περιττώματα και συζήτηση των ευρημάτων επί τόπου με τον υπεύθυνο της επιχείρησης. Εφόσον υπάρχουν ευρήματα, μέσα από την συζήτηση θα πρέπει να αποφασισθούν οι διορθωτικές ενέργειες, να καταγραφούν, να ορισθούν οι υπεύθυνοι υλοποίησης των ενεργειών αυτών και το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης. Στο τέλος πρέπει να γίνει και επαλήθευση, ότι οι διορθωτικές ενέργειες που εφαρμόσθηκαν είχαν το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Όταν βρεθεί αυξημένος πληθυσμός εντόμων θα πρέπει αρχικά να αναγνωρισθεί το είδος των εντόμων, ώστε να κατανοήσουμε αν τα έντομα εισέρχονται από έξω ή αν είναι έντομα που αναπτύσσονται εντός των χώρων. Αν τα έντομα εισέρχονται από έξω πρέπει να βελτιωθεί η στεγανοποιήση των χώρων. Αν τα έντομα αναπτύσσονται εντός, τότε πιθανότατα απαιτείται απεντόμωση σε προϊόντα ή/και χώρους. Μετά τις διορθωτικές ενέργειες πρέπει να παρακολουθείται στενά το σύστημα ώστε να επαληθευθεί η επάρκεια της διορθωτικής ενέργειας που έγινε ή διαφορετικά να γίνει νέα διορθωτική ενέργεια.
Όταν βρεθεί δραστηριότητα τρωκτικών σε εσωτερικό χώρο τότε πρέπει να βρεθεί η αιτία αλλά και να λυθεί το πρόβλημα της παρουσίας τους. Ξεκινώντας από την διερεύνηση της αιτίας, δηλαδή «το πως μπήκαν μέσα τα τρωκτικά», πρέπει να αναγνωρισθεί το είδος των τρωκτικών και να ληφθούν επιπλέον μέτρα. Θα πρέπει να βρεθεί αν τα τρωκτικά εισέρχονται από έξω ή αν ήρθαν με κάποιο φορτίο από προμηθευτές ή με επιστρεφόμενα προϊόντα. Αν εισήλθαν από έξω, τότε απαιτείται να βελτιωθεί η στεγανοποιήση των χώρων. Αν εισήλθαν με φορτίο (πρώτες ύλες, υλικά συσκευασίας) θα πρέπει να αξιολογηθεί ο κάθε προμηθευτής. Αν εισήλθαν με επιστροφές θα πρέπει να ανασκοπηθεί η διαδικασία παραλαβής επιστροφών.
Για την επίλυση του θέματος παρουσίας τρωκτικών στον εσωτερικό χώρο, θα πρέπει να αυξηθούν οι υπάρχουσες παγίδες (έστω και προσωρινά), να γίνουν επιπλέον έλεγχοι, επιθεωρήσεις, καθαρισμοί ώστε εντός ελαχίστων ημερών το πρόβλημα να έχει επιλυθεί.
ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΠΟΝΤΙΚΩΝ ΑΡΟΥΡΑΙΩΝ
Τρωκτικά
Ταξινόμηση
Τα τρωκτικά (Rodentia) αποτελούν τάξη των πλακουντοφόρων, αναγαλίδων θηλαστικών, η οποία περιλαμβάνει πάρα πολλά είδη. Από αυτά, τα είδη που παρουσιάζουν υγειονομικό ενδιαφέρον είναι τα λεγόμενα συμβιωτικά τρωκτικά, στα οποία υπάγονται τα ποντίκια. Τα ποντίκια ανήκουν στην οικογένεια Muridae, όπου κατατάσσεται το γένος Mus. Κυριότερα είδη ποντικιών είναι οι επίμυες Rattus norvegicus (Νορβηγικός Αρουραίος ή μεγαλοεπίμυς) και ο Rattus rattus (Καστανός Αρουραίος ή μικροεπίμυς) και το οικιακό ποντίκι Mus musculus. Και τα τρία είδη είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα στην Ελλάδα.
Βιολογία
R. norvegicus: Το είδος αυτό γεννά 8-12 νεογνά ανά γέννα, τα οποία είναι επιδεκτικά γονιμοποίησης μετά από 2 με 3 μήνες, συχνά και νωρίτερα. Κατά μέσο όρο το θηλυκό γεννά 7 φορές ανά έτος, με διάρκεια ζωής που μπορεί να ξεπεράσει και τους 12 μήνες.
Έχει μεγάλο εύρωστο σώμα, με τρίχωμα καφετί, ελαφρώς μαύρο στο άνω μέρος και γκρίζο προς κιτρινόλευκο στο κάτω μέρος. Ο μέσος όρος σωματικού βάρους για τα ενήλικα είναι 300 γραμμάρια και το μήκος του σώματός του κυμαίνεται από 19 έως 25cm. Γενικά, κινείται σε ακτίνα 15-30m από τη φωλιά.
R. rattus: Το είδος αυτό γεννά 6-10 νεογνά ανά γέννα, με διάρκεια «ωρίμανσης» αντίστοιχη με αυτή του R. norvegicus.Το θηλυκό γεννά 6 φορές ανά έτος και η διάρκεια ζωής του είδους είναι παρόμοια με αυτή του R. norvegicus.
Έχει μικρότερο σώμα από το R. norvegicus, με τρίχωμα γρίζο προς μαύρο. Ο μέσος όρος σωματικού βάρους ενήλικα είναι 200 γραμμάρια και το μήκος σώματος 15-22cm. Έχει μεγάλη ακτίνα δράσης που κυμαίνεται από 15-30m από την φωλιά.
M. musculus: Γεννά 5-6 νεογνά ανά γέννα, με διάρκεια «ωρίμανσης» 1 με 2 μήνες. Το θηλυκό γεννά 8 φορές ανά έτος και η διάρκεια ζωής για το είδος αυτό είναι 9-12 μήνες. Έχει λεπτό και μικρό σώμα, με τρίχωμα ανοικτό καφετί προς ανοικτό γρίζο. Ο μέσος όρος σωματικού βάρους είναι 15 γραμμάρια και το μήκος σώματος 6-9cm. Έχει μικρή και εντοπισμένη ακτίνα δράσης που κυμαίνεται από 3-6m από την φωλιά.
Υγειονομική Σημασία
Πρόκειται για μια ομάδα θηλαστικών με τεράστια σημασία για τον άνθρωπο, η οποία ευθύνεται για μεγάλο αριθμό θανάτων. Εκτός από το Σύνδρομο Weil (λεπτοσπείρωση), πολλά είδη ποντικιών είναι δυνητικοί φορείς και άλλων σοβαρών ασθενειών, μεταξύ των οποίων είναι η σαλμονέλωση, η πανώλη, ο τυφοειδής πυρετός και ορισμένες μορφές εγκεφαλίτιδας. Προκαλούν επίσης σοβαρότατες μολύνσεις τροφίμων και αλλεργίες ενώ είναι φορείς παρασίτων όπως ακάρεων, νηματωδών, κεστωδών και εντόμων.
Εκτός από τις παραπάνω επιπτώσεις στη Δημόσια Υγεία, τα συμβιωτικά τρωκτικά προκαλούν σοβαρές καταστροφές και ζημιές σε ηλεκτρικές και κτιριακές εγκαταστάσεις. Τα τρωκτικά μπορεί να αποδειχθούν υπεύθυνα ακόμη και για πυρκαγιά σε εγκαταστάσεις.
Τρόποι Διαχείρισης
Πρόληψη: Δεν θα πρέπει να υπάρχουν ανοίγματα (π.χ. ανοιχτά παράθυρα και πόρτες, ανοιχτές αποχετεύσεις, τρύπες στους τοίχους). Δίδεται ιδιαίτερη σημασία στην καθαριότητα του χώρου (π.χ. απομάκρυνση σκουπιδιών και πηγών τροφής) και σε μεγάλους εξωτερικούς χώρους (κήποι, χωράφια) εφαρμόζεται ζιζανιοκτονία. Παρτέρια σε επαφή με τους εξωτερικούς τοίχους εργοστασίων και συναφών εγκαταστάσεων θα πρέπει να αποφεύγονται.
Παρακολούθηση: Η οργάνωση και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου προγράμματος διαχείρισης τρωκτικών, ακολουθεί ορισμένα στάδια ενεργειών, τα οποία επιγραμματικά είναι:
Έρευνα του χώρου. Τα τρωκτικά χρειάζονται νερό, τροφή, κατάλυμα (φωλιά) και σχετική ησυχία. Η έρευνα του χώρου λοιπόν προσανατολίζεται στα κύρια σημεία που προσφέρουν αυτές τις συνθήκες. Με την έρευνα οι εστίες, φωλιές, διαδρομές αποτυπώνονται σε σχεδιάγραμμα.
Ταυτοποίηση των ειδών - Έκταση προσβολής. Ερευνώντας αυτά τα σημεία, μετά από την προσεκτική παρατήρηση (περιττώματα, ίχνη ποδών, διαδρομές κ.λ.π.) αφ’ενός, και μετά από τη χρήση διαφόρων μέσων ελέγχου παρουσίας (σκόνης ανίχνευσης, παγίδων κόλλας, μηχανικών παγίδων κ.λ.π.) αφ’ετέρου, ταυτοποιούνται (προσδιορίζονται) τα είδη που ενδημούν στον χώρο και η έκταση της προσβολής.
Η παρακολούθηση θα πρέπει να λαμβάνει χώρα σε τακτά χρονικά διαστήματα για την επισήμανση της παρουσίας των συμβιωτικών τρωκτικών.
Αντιμετώπιση: Για την καταπολέμηση των συμβιωτικών τρωκτικών χρησιμοποιούνται εγκεκριμένοι δολωματικοί σταθμοί ασφαλείας που τοποθετούνται στα σημεία – ζώνες που έχουν αποτυπωθεί στον χώρο, με ειδική σήμανση προειδοποίησης, ενημέρωσης (προϊόν και αντίδοτο) και απογραφής ευρημάτων ακριβώς στο σημείο τοποθέτησής τους. Στους δολωματικούς σταθμούς τοποθετούνται εγκεκριμένα τρωκτικοκτόνα δολώματα τα οποία είναι αντιπηκτικές ουσίες υποξείας τοξικότητας που ενεργούν στο αίμα (στον κύκλο προθρομβίνης). Τα τρωκτικοκτόνα αυτά δολώματα κυκλοφορούν σε μορφή κύβων (κηρωδών ή όχι), πάστας, συμπήκτων (pellets, γαριδάκια), αλεσμένων δημητριακών, σπόρων και σκόνης.
Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται όταν εφαρμόζεται πρόγραμμα καταπολέμησης των συμβιωτικών τρωκτικών σε βιομηχανίες τροφίμων όπου εντός των αποθηκών και στον χώρο παραγωγής παίρνονται μόνο μέτρα ελέγχου παρουσίας (π.χ. μηχανικές παγίδες πολλαπλών συλλήψεων), καθώς δεν επιτρέπεται η χρήση αντιπηκτικών.
Ακόμα, ο ρόλος του δολωματικού σταθμού είναι σημαντικός και θα πρέπει να αποτελείται από σκληρό πλαστικό που δεν περιέχει τοξικές ουσίες, να είναι ανθεκτικός στην υπεριώδη ακτινοβολία, να κλειδώνει ασφαλώς και να έχει εντός ειδικές θέσεις ασφαλούς στερέωσης του δολώματος για να αποφεύγεται η διασπορά του. Η περισυλλογή και καύση ή ταφή των πτωμάτων, καθώς επίσης και η περισυλλογή των υπολειμμάτων των χρησιμοποιηθέντων ή των προς αντικατάσταση δολωμάτων είναι απαραίτητες ενέργειες που πρέπει να γίνονται με σχολαστικότητα, επιμέλεια και με το νόμιμο τρόπο. Στο πλαίσιο αυτό, οι ελεύθερες κολλητικές επιφάνειες σε διάφορα σημεία της παραγωγής ή των αποθηκών δεν αποτελούν δόκιμη λύση καθώς συλλέγουν σκόνη και ξένα σώματα ενώ αν πιαστεί τρωκτικό, αυτό είναι πλήρως εκτεθειμένο και αποτελεί σοβαρό μικροβιολογικό κίνδυνο. Ακόμη χειρότερη επιλογή αποτελεί η χρήση τρωκτικοκτόνων δολωμάτων χύδην, τα οποία είναι βάσιμος χημικός κίνδυνος ενώ ταυτόχρονα απειλούν και ζώα μη στόχους.
ΑΠΕΝΤΟΜΩΣΗ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΝΤΟΜΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
Απεντόμωση
Η χημική καταπολέμηση των εντόμων στηρίζεται στη χρήση διαφόρων εντομοκτόνων σκευασμάτων που σκοπό έχουν να θανατώσουν, να παρεμποδίσουν ή να επηρεάσουν τη συμπεριφορά και την εξέλιξη των εντόμων που θεωρούνται εχθροί ή παράσιτα ενός συστήματος.
Εφαρμογή gel
Η εφαρμογή απεντόμωσης με χρήση gel εφαρμόζεται για την αντιμετώπιση διαφόρων ειδών κατσαρίδας και κυρίως της γερμανικής κατσαρίδας B. germanica καθώς και για την αντιμετώπιση διαφόρων ειδών μυρμηγκιών. Το gel δρα ως εντομοκτόνο στομάχου και διαθέτει τροφελκυστικές ουσίες για την προσέλκυση των εντόμων. Η χρήση gel αποτελεί μια ασφαλή εφαρμογή απεντόμωσης για τους εφαρμοστές, τους χρήστες των χώρων και το περιβάλλον λόγω της εντοπισμένης και μικρής έκτασης εφαρμογής.
Χρήση gel για κατσαρίδες
Κυκλοφορεί σε σωληνάριο (φυσίγγιο) για χρήση μόνο από επαγγελματίες.
Εφαρμόζεται με πιστόλι δόλωσης ή ετοιμόχρηστη σύριγγα.
Εφαρμόζεται σε μικροποσότητα ανάλογα με τις οδηγίες του σκευάσματος.
Εφαρμόζεται σε εσωτερικούς χώρους οικιακής χρήσης, επαγγελματικούς χώρους χειρισμού τροφίμων, εστιατόρια, αποθήκες τροφίμου, νοσοκομεία, ξενοδοχεία κ.λ.π.
Εφαρμόζεται σε σημεία που αποτελούν πέρασμα ή τόπο φωλιάς της κατσαρίδας όπως πίσω από ηλεκτρικές συσκευές, πίσω από ντουλάπια, ρωγμές και γενικά σε σκοτεινά και υγρά μέρη.
Μετά από 15-20 ημέρες απαιτείται έλεγχος και πιθανή επαναληπτική εφαρμογή δόλωσης με gel σε περιπτώσεις έντονης προσβολής.
Χρήση gel για μυρμήγκια
Κυκλοφορεί σε σωληνάριο (φυσίγγιο) για χρήση μόνο από επαγγελματίες.
Εφαρμόζεται με πιστόλι δόλωσης ή ετοιμόχρηστη σύριγγα.
Εφαρμόζεται σε μικροποσότητα ανάλογα με τις οδηγίες του σκευάσματος.
Εφαρμόζεται σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους κατά μήκος της γραμμής που σχηματίζουν τα μυρμήγκια καθώς κινούνται.
Σε εξωτερικούς χώρους το σκεύασμα καλό είναι να τοποθετείται σε ειδικά κυτία δόλωσης για την προστασία του από την υγρασία.
Μετά από 7-15 ημέρες απαιτείται έλεγχος και πιθανή επαναληπτική εφαρμογή δόλωσης με gel σε περιπτώσεις έντονης προσβολής.
Ψεκασμός με εντομοκτόνα επαφής
Ο ψεκασμός με εντομοκτόνα επαφής πραγματοποιείται για την αντιμετώπιση βαδιστικών ή ιπτάμενων εντόμων και συνίσταται στην ομοιόμορφη διαβροχή των επιφανειών με διάλυμα εντομοκτόνου σκευάσματος.
Για την εφαρμογή ψεκασμού με εντομοκτόνα επαφής λαμβάνεται πάντα υπόψη:
Το είδος του εντόμου στόχος, οι συνήθειες και η βιολογία του εντόμου.
Το είδος και το μέγεθος των προς ψεκασμό επιφανειών.
Η χρήση του προς ψεκασμό χώρου.
Την πιθανή ανάγκη λήψης μέτρων για την προφύλαξη σημείων ή χώρων πριν από την εφαρμογή ψεκασμού.
Η επιλογή κατάλληλου εντομοκτόνου σκευάσματος.
Τα Δελτία Δεδομένων Ασφάλειας Υλικού (MSDS) και η ετικέτα του σκευάσματος.
Τα τεχνικά φυλλάδια και οι οδηγίες χρήσης του εξοπλισμού που θα χρησιμοποιηθεί.
Ψεκασμός με ψεκαστήρα χαμηλής πίεσης
Χρησιμοποιούμε ψεκαστήρα χειρός ή πλάτης χαμηλής πίεσης (2 ατμόσφαιρες) χωρητικότητας συνήθως 5-10 λίτρων.
Επιλέγουμε υδατοδιαλυτές μορφές εντομοκτόνων σκευασμάτων.
Αρχικά διαλύουμε καλά το εντομοκτόνο σε περίπου 1 λίτρο νερό και συμπληρώνουμε με νερό το δοχείο σύμφωνα με την ποσότητα ψεκαστικού υγρού που απαιτείται.
Ψεκάζουμε προσεκτικά επιφάνειες όπου κινούνται ή φωλιάζουν έντομα όπως τοίχους, τοιχώματα φρεατίων και σιφωνίων, περιμετρικά των κτιρίων, γύρω από παράθυρα, πόρτες ράμπες κ.λ.π.
Αποφεύγουμε τον ψεκασμό εσωτερικά σε χώρους επεξεργασίας τροφίμου και κουζίνες.
Ψεκάζουμε κατά τη φορά του αέρα προσέχοντας να μην κατευθύνεται το υγρό ψεκασμού επάνω μας και δεν ψεκάζουμε σε περιπτώσεις ισχυρού αέρα.
Προσέχουμε η πίεση ψεκασμού να είναι σταθερή και να γίνεται με τρόπο που να μην «τρέχει» το ψεκαστικό υγρό στις επιφάνειες.
Αφήνουμε τις επιφάνειες να στεγνώσουν πριν τη χρήση του χώρου.
Χρησιμοποιούμε μέσα ατομικής προστασίας (ΜΑΠ) όπως γάντια, μάσκα και φόρμα.
Ενημερώνουμε για την εφαρμογή που θα πραγματοποιήσουμε και αερίζουμε τους χώρους μετά την εφαρμογή ψεκασμού.
Συνιστούμε να μην πλένονται οι ψεκασθείσες επιφάνειες για τουλάχιστον 4-5 ημέρες μετά την εφαρμογή ψεκασμού.
Ξεπλένουμε πάντα την αντλία ψεκασμού στο τέλος της ημέρας και τη συντηρούμε σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή.
ΚΑΤΣΑΡΙΔΕΣ ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ
Κατσαρίδες
Ταξινόμηση
Οι Κατσαρίδες ανήκουν στην τάξη των Blattaria. Κυριότερα είδη είναι τα Blattella germanica (Blattellidae), Blatta orientalis και Periplaneta americana (Blattidae). Είναι κοσμοπολιτικά έντομα και ιδιαίτερα διαδεδομένα στην Ελλάδα.
Βιολογία
Τα περισσότερα είδη είναι εδαφόβια. Δραστηριοποιούνται κατά την νύχτα και κρύβονται κατά την ημέρα. Προτιμούν αυξημένη υγρασία ενώ διαβιούν ομαδικά σε κατάλληλα καταφύγια κοντά σε πηγές τροφής. Τα είδη τα οποία συναντούμε στα κτίρια κατά την ημέρα κρύβονται σε υγρά και σκοτεινά σημεία όπως ρωγμές και σχισμές (π.χ. ανάμεσα στα τούβλα, πίσω από ξεκολημένα πλακάκια, κάτω από παλιές ταπετσαρίες, πίσω από εικόνες, μεταξύ επίπλων και τοίχων, στις σωλήνες αποχέτευσης κ.ά.). Είναι είδη παμφάγα αλλά κατά κανόνα δεν είναι θηρευτές. Eίναι ετερομετάβολα έντομα, δηλ. έχουν τρία στάδια ανάπτυξης: αυγό- νύμφη- ακμαίο.
Blattella germanica (γερμανική κατραρίδα)
Είναι το σημαντικότερο είδος, ίσως το πιο κοινό και το πιο δύσκολο στην καταπολέμηση. Τα ενήλικα έχουν μέγεθος 13-16mm και χρώμα ανοιχτό καφέ. Φέρουν 2 σχεδόν παράλληλες λωρίδες στο πρόνωτο (ραχιαίο τμήμα). Σε σχέση με τα είδη που αναφέρθηκαν, είναι το είδος κατσαρίδας με το μεγαλύτερο ωοπαραγωγικό δυναμικό. Ζει αρκετούς μήνες που συχνά ξεπερνούν τους 12. Το θηλυκό φέρει τα ωά σε σάκους (τα λεγόμενα ωοθήκια), που περιέχουν 30 έως 40 αυγά. Η αναπαραγωγή γίνεται ολόκληρο το έτος αλλά ευνοείται ιδιαίτερα από το υγρό και θερμό περιβάλλον. Εμφανίζουν 3-4 γενιές το χρόνο.
Βρίσκονται σε χώρους με ανθρώπινη δραστηριότητα. Οι προσβολές εμφανίζονται συχνά σε χώρους επεξεργασίας και αποθήκες τροφίμων και στις κατοικίες στις κουζίνες και στο μπάνιο. Τα αυγά τους μπορεί να μεταφερθούν μέσα σε κιβώτια τροφίμων, χαρτοκιβώτια, μηχανήματα και συσκευές ή υλικά που έχουν μεταφερθεί στα κτίρια από χώρους μη καθαρούς.
Blatta orientalis (ανατολική κατσαρίδα)
Τα ακμαία έχουν μέγεθος 25mm περίπου και χρώμα μαύρο γυαλιστερό ως κοκκινωπό καφέ. Το θηλυκό ζει έως και 2 έτη και αποθέτει μέχρι και 18 ωοθήκια στη διάρκεια της ζωής του. Κάθε ωοθήκιο περιέχει περί τα 10 αυγά. Η περίοδος επώασης είναι 1 έως 2 μήνες και η περίοδος ανάπτυξης (ως το στάδιο του ακμαίου) είναι 12 μήνες.
Το είδος αυτό απαντάται κάτω από οικιακά απορρίμματα, πέτρες, φύλλα κ.ά. Σε κτίρια, εμφανίζεται σε υπόγεια, αεραγωγούς και αποχετεύσεις. Μπορεί να αναρριχηθεί από σωλήνες ύδρευσης και αποχέτευσης στα ανώτερα πατώματα πολυόροφων κτιρίων. Προτιμά ως τροφή τα αμυλούχα τρόφιμα.
Periplaneta americana (αμερικανική κατσαρίδα)
Τα ακμαία έχουν μέγεθος 34-53mm και χρώμα κοκκινωπό καφέ. Έχουν μέτρια πτητική ικανότητα. Τα θηλυκά αποθέτουν την ωοθήκη 4 ημέρες μετά το σχηματισμό της σε προστατευμένο χώρο με υψηλή υγρασία. Ο βιολογικός κύκλος είναι αντίστοιχος με το προηγούμενο είδος.
Το είδος το συναντάμε σε κατοικίες, επαγγελματικά κτίρια, εστιατόρια, φούρνους, χώρους με φρούτα και λαχανικά, νοσοκομεία κ.ά. Κατά την διάρκεια της ημέρας προτιμά την παραμονή της σε χώρους όπως τα υπόγεια των κτιρίων, τους υπονόμους, τα φρεάτια και άλλες θερμές, σκοτεινές και υγρές θέσεις.
Υγειονομική Σημασία
Αποτελούν αντιαισθητικό θέαμα και προκαλούν φοβίες στον σύγχρονο άνθρωπο. Οι κατσαρίδες είναι γνωστοί φορείς παθογόνων μικροοργανισμών που μπορεί να προκαλέσουν μεταδοτικά νοσήματα όπως σαλμονέλωση. Έχει βρεθεί ότι μεταφέρουν μεγάλο αριθμό βακτηρίων και μυκήτων ενώ σχετίζονται και με τη μετάδοση ιώσεων με σοβαρές επιπτώσεις για τον άνθρωπο. Δύνανται να επιμολύνουν με παθογόνους μικροοργανισμούς τα τρόφιμα με τις εκδύσεις τους, τις προσβολές που προκαλούν και τα αποχωρήματά τους. Πολύ συχνά είναι υπεύθυνες για αναπνευστικά προβλήματα, όπως άσθμα και δύσπνοια, καθώς και δερματίτιδες, κνησμό κ.ά.
Τρόποι Διαχείρισης
Πρόληψη: Απαραίτητη η καθαριότητα και ο έλεγχος σε όλο το κτίριο. Αποθήκες, έπιπλα, συρτάρια που δεν ανοίγονται συχνά και δεν καθαρίζονται μπορούν να αποτελέσουν ιδανικούς χώρους για την ανάπτυξη μεγάλων πληθυσμών ενώ σε αυτές τις θέσεις εφαρμόζονται εντομοκτόνα με μεγάλη δυσκολία. Απαιτείται πρόσβαση στον καθαριστή και τον απολυμαντή σε όλες τις περιοχές ενός κτιρίου. Εκτός από τη σωστή συσκευασία των τροφίμων, τα οργανικά απορρίμματα θα πρέπει να απομακρύνονται κάθε μέρα από τον χώρο μας. Επιπλέον, τα φρεάτια της αποχέτευσης θα πρέπει να είναι συντηρημένα και να είναι προσβάσιμα για τις εφαρμογές με εντομοκτόνο, καθώς επίσης και να ληφθεί μέριμνα για την εξάλειψη των οπών, ρωγμών, των χαραμάδων και οποιουδήποτε ανοίγματος μπορεί να αποτελέσει πύλη εισόδου ή σημείο φωλεασμού. Σε ευαίσθητους χώρους, όπως τα νοσοκομεία απαιτείται ειδικός χώρος για παραλαβές παραγγελιών προμηθευτών που δυνητικά μπορεί να κρύβουν και κατσαρίδες.
Θωράκιση: Απαιτούνται μέτρα για να εμποδιστεί η είσοδος των κατσαρίδων και να ελαχιστοποιηθεί η πρόσβαση σε κατάλληλα σημεία ανάπτυξης. Η τοποθέτηση σίτας σε παράθυρα, αεραγωγούς κ.λ.π., το κλείσιμο των κενών κάτω από τις πόρτες και το κλείσιμο χαραμάδων με σοβά ή σιλικόνη, αποτελούν σημαντικό μέρος των μέτρων διαχείρισης.
Παρακολούθηση: Απαιτείται ενδελεχής οπτικός έλεγχος σε καθημερινή βάση σε όλους τους χώρους, ο οποίος, αν γίνει σωστά, θα αποκαλύψει γρήγορα το πρόβλημα (ενεργητική παρακολούθηση). Επειδή οι κατσαρίδες κρύβονται την ημέρα, καλύτερα αποτελέσματα έχουμε με την τοποθέτηση παγίδων σύλληψης βαδιστικών εντόμων ή φερομονικών παγίδων. Οι παγίδες θα αποκαλύψουν το πρόβλημα αλλά θα αξιολογήσουν και το πρόγραμμα καταπολέμησης(παθητική παρακολούθηση).
Αντιμετώπιση: Όταν ανακαλυφθεί κάποια εστία γίνεται απευθείας ψεκασμός. Αυτό γίνεται στα φρεάτια της αποχέτευσης ή με την μετακίνηση ογκωδών αντικειμένων όπως ψυγείων κ.λ.π. Στις επιφάνειες όπου συνήθως κινούνται, διενεργούνται υπολειμματικοί ψεκασμοί. Εκεί το φάρμακο θα πρέπει να παραμείνει για καιρό για να εξοντώνει κάθε νέο άτομο που θα έρθει σε επαφή με την ψεκασμένη επιφάνεια.
Σε χώρους όπου ο ψεκασμός είναι αδύνατος όπως σε έναν ηλεκτρολογικό πίνακα ή σε ένα χώρο τροφίμων γίνεται τοποθέτηση ειδικού δολώματος σε μορφή πήγματος (gel). Επιπροσθέτως σε οικίες, ιδιαίτερα για τη γερμανική κατσαρίδα, απαιτείται η εφαρμογή πήγματος σε πιθανές εστίες.
ΑΚΑΡΕΑ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ
Ακάρεα
Ταξινόμηση
Τα ακάρεα αποτελούν μια ξεχωριστή κατηγορία ζωικών οργανισμών, με απλούστερο βιολογικό κύκλο και μορφολογία σε σχέση με τα έντομα. Συνήθως έχουν τέσσερα ζεύγη ποδιών και, σε αντίθεση με τα έντομα, δε φέρουν λειτουργικές γνάθους αλλά έχουν στο στοματικό τους άνοιγμα οργανίδια τα οποία ονομάζονται χηλικέρατα και ποδοπροσακτρίδες. Το σώμα τους, γενικά, είναι ενιαίο και μοιάζει με αυτό των αραχνών. Στα αποθηκευμένα γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα, απαντώνται κυρίως τα Astigmata, αλλά και Prostigmata και Metastigmata. Έχουν εξαιρετικά μεγάλο κύκλο τροφικών προτιμήσεων ενώ αρκετά είδη είναι αιμομυζητικά.
Βιολογία
Η βιολογία διαφέρει ανάλογα με το είδος. Για παράδειγμα, τα ακάρεα αποθηκών και ιδιαίτερα τα Astigmata, μπορούν να αναπτύξουν εύκολα μεγάλους πληθυσμούς ενώ όταν οι συνθήκες είναι αντίξοες για την ανάπτυξή τους, μεταμορφώνονται σε υπόποδες, μια μορφή η οποία είναι ιδιαίτερα ανθεκτική.
Σε γενικές γραμμές, τα ακάρεα αποθηκών συνδέονται με συνθήκες αυξημένης υγρασίας, αν και υπάρχουν είδη, όπως το Tyrophagus putrescentiae (ίσως το πολυπληθέστερο είδος από τα ακάρεα αποθηκών στη χώρα μας) που μπορούν να αναπτυχθούν και σε χαμηλότερα ποσοστά σχετικής υγρασίας. Συχνότατα καταγράφονται και είδη τα οποία είναι αρπακτικά, τόσο σε ακάρεα, όσο και σε έντομα, όπως πολλά είδη της οικογένειας Cheyletidae.
Μια σημαντική κατηγορία ακάρεων είναι και τα «οικιακά» ακάρεα, με σημαντικότερο το Dermatophagoides pteronyssinus (Pyroglyphidae) το οποίο είναι το «άκαρι της σκόνης».
Επιπροσθέτως, θα πρέπει να αναφερθεί ότι εδώ κατατάσσονται και αιμομυζητικά ακάρεα ή ακάρεα τα οποία τρέφονται από το δέρμα ή την περιοχή κάτω από αυτό (Dermanyssidae, Laelapidae, Macronyssidae, Sarcoptidae κ.ά.).
Τέλος, στην κατηγορία αυτή κατατάσσονται και τα τσιμπούρια (Argasidae και Ixodidae).
Υγειονομική Σημασία
Η σημασία των ακάρεων για τη δημόσια υγεία είναι πολύ μεγάλη. Κατ’ αρχάς, τα ακάρεα τα οποία βρίσκονται στα τρόφιμα αποτελούν ρυπαντές ενώ μεταφέρουν και μύκητες, προκαλώντας σοβαρές ποιοτικές υποβαθμίσεις. Επίσης, η παρουσία τους σε χώρους, σε προϊόντα και τρόφιμα, σχετίζεται με αλλεργίες και δερματοπάθειες.
Τα ακάρεα της σκόνης είναι η κύρια αιτία άσθματος στον άνθρωπο ενώ μπορούν και αυτά να προκαλέσουν δύσπνοιες, δερματίτιδες κ.ά. Τα αιμομυζητικά ακάρεα απαντώνται συχνότατα σε θηλαστικά και πτηνά ενώ είναι πολύ συχνή η παρουσία τους στον άνθρωπο, προκαλώντας έντονο κνησμό και δερματίτιδες.
Τέλος, τα τσιμπούρια, εκτός της άμεσης μύζησης αίματος στον άνθρωπο και τα θηλαστικά, είναι φορείς αρκετών ασθενειών, όπως η ασθένεια του Lyme, η Κροτωγενής Παράλυση, ο Πυρετός Q, η Πιροπλάσμωση, ο Μεσογειακός Κηλιδοβλατιδώδης πυρετός κ.ά.
Τρόποι Διαχείρισης
Πρόληψη: Για τα περισσότερα είδη, με εξαίρεση τα αιμομυζητικά, προτείνεται ως προληπτικό μέτρο η μείωση της υγρασίας στο χώρο και το προϊόν. Για τα αιμομυζητικά, προτείνεται η λήψη μέτρων που σχετίζονται με την καθαριότητα του χώρου και την αποτροπή της εισόδου των ακάρεων.
Στην περίπτωση των τσιμπουριών, τα οποία διαβιούν σε βλάστηση (όταν είναι εκτός ξενιστή) εκτός από τα ατομικά μέτρα προστασίας, θα πρέπει να εφαρμόζεται σχολαστική καθαριότητα, σε συνδυασμό με ζιζανιοκτονία.
Παρακολούθηση: Γενικά, η ανίχνευση των ακάρεων είναι ιδιαίτερα δύσκολη, λόγω της βιολογίας τους αλλά και του μικρού σωματικού μεγέθους τους. Έτσι, παρόλο που υπάρχουν παγίδες για την ανίχνευσή τους, αυτό πρέπει να γίνεται από έμπειρο και εξειδικευμένο προσωπικό. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις, η ανίχνευση γίνεται εκ των υστέρων, δηλαδή με βάση τα συμπτώματα.
Αντιμετώπιση: Ορισμένα εντομοκτόνα έχουν αξιόλογη δράση και στα ακάρεα. Ταυτόχρονα, υπάρχουν και αρκετά εγκεκριμένα ακαρεοκτόνα, τα οποία θα πρέπει να εφαρμόζονται ανάλογα με την περίπτωση. Στην περίπτωση των ακάρεων αποθηκών, εφαρμόζονται οι χημικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται και κατά των εντόμων αν και πολλά ήδη είναι ιδιαίτερα ανθεκτικά σε σκευάσματα και δόσεις που είναι συνήθως αποτελεσματικές για τα έντομα.
Στην περίπτωση των αιμομυζητικών ειδών, όπως τα τσιμπούρια, υπάρχουν διάφορα σκευάσματα τα οποία μπορούν να εφαρμοστούν ως απωθητικά. Τέλος, τονίζεται για ακόμα μια φορά, ότι σημαντική συμβολή στην αντιμετώπιση έχουν η καθαριότητα, οι κατάλληλες συνθήκες υγιεινής και η μείωση της υγρασίας.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στα ακάρεα της σκόνης, δοθέντος του ότι το άσθμα και οι λοιπές διαταραχές οφείλονται περισσότερο στα παράγωγά τους (τεμαχίδια, εκκρίματα, αποχωρήματα κ.ά.) και όχι στα ακάρεα αυτά καθ’ αυτά, προτείνεται η συχνή απομάκρυνσή τους με καθαρισμό (π.χ. ειδικές σκούπες).
ΜΥΓΕΣ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ
Μύγες
Ταξινόμηση
Οι μύγες ανήκουν στην τάξη των Διπτέρων. Υπάρχουν πολλά είδη με πιο σημαντικά την οικιακή μύγα (Musca domestica: Muscidae) και τη μύγα των φρούτων (Drosophila melanogaster: Drosophilidae).
Οικιακή μύγα
Είναι ολομετάβολο έντομο, δηλαδή υφίσταται πλήρη μεταμόρφωση κατά τη διάρκεια του βιολογικού του κύκλου, με τέσσερα στάδια ανάπτυξης: αυγό, προνύμφη, νύμφη (pupa) και ακμαίο (ενήλικο).
Μπορεί να αναπαράγεται με εξαιρετική ευκολία τόσο εξαιτίας της ικανότητάς της να εναποθέτει αυγά στο εσωτερικό οποιουδήποτε οργανικού υλικού σε αποσύνθεση, όσο και χάρη στην ταχύτητα με την οποία αναπτύσσονται οι προνύμφες και γίνονται ακμαία (μύγες), τα οποία με τη σειρά τους αναπαράγονται ταχύτατα. Η διάρκεια του βιολογικού κύκλου της οικιακής μύγας, σε ευνοϊκό περιβάλλον, είναι 25-30 μέρες (συχνά και συντομότερα), κατά τη διάρκεια των οποίων μπορεί να εναποθέσει έως και 1000 αυγά.
Οι μύγες δραστηριοποιούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας ή όταν υπάρχει επαρκής φωτισμός και το βράδυ αναπαύονται σε διάφορες επιφάνειες (π.χ. γωνίες δωματίων, οροφές κ.τ.λ.).
Μύγα των φρούτων
Στην οικογένεια Δροσοφιλίδες (Drosophilidae) ανήκει μία μικρή μύγα: η μύγα των φρούτων ή μύγα του ξιδιού ή μύγα του μούστου. Πιο γνωστό είδος είναι το Drosophila melanogaster, αλλά υπάρχουν και άλλα συναφή είδη που προκαλούν παρόμοιες προσβολές. Αναπτύσσεται κατά προτίμηση σε φρούτα και λαχανικά σε στάδιο ζύμωσης αλλά και σε άλλες αποσυντιθέμενες οργανικές ύλες.
Υγειονομική Σημασία
Όσον αφορά την οικιακή μύγα, πρόκειται για είδος κοσμοπολίτικο και με τεράστια σημασία για την δημόσια υγεία. Το ακμαίο τρέφεται με προβοσκίδα, η οποία φέρει μια ακραία κοτυληδόνα που «ραντίζει» με σίελο τις στερεές τροφές. Στη συνέχεια, τα παχύρευστα ενδιαιτήματα μυζούνται από την προβοσκίδα. Τρέφεται με την ίδια ευκολία και χωρίς εξαιρετικές τροφικές προτιμήσεις, τόσο από τις τροφές του ανθρώπου όσο και από ακαθαρσίες. Το πεπτικό της σύστημα είναι γεμάτο μικρόβια τα οποία μεταφέρει όπου σταθεί μηχανικά (με τα πόδια της) αλλά και με τα περιττώματα και με το υγρό που βγάζει από τα στοματικά της μόρια για να τραφεί. Στο σώμα φέρει άφθονες λεπτές τρίχες στις οποίες κολλούν με μεγάλη ευκολία μικρόβια και ακαθαρσίες.
Έχει βρεθεί ότι οι μύγες είναι δυνατόν να γίνουν φορείς περισσότερων από 100 παθογόνων μικροοργανισμών και προκαλούν διάφορες ασθένειες όπως δυσεντερία, σαλμονέλωση, τυφοειδή πυρετό, χολέρα, άνθρακα, πολιομυελίτιδα, τέτανο κ.ά.
Τρόποι Διαχείρισης
Πρόληψη: Όλα τα σημεία συλλογής των σκουπιδιών θα πρέπει να διατηρούνται καθαρά. Τα απορρίμματα θα πρέπει να τοποθετούνται σε πλαστικές σακούλες πριν την απόρριψη σε κάδους απορριμμάτων που κλείνουν. Τα οργανικά απορρίμματα θα πρέπει να απομακρύνονται καθημερινά από τους χώρους υγειονομικού ενδιαφέροντος. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στους κοπροσωρούς σε ιππικούς ομίλους, μονάδες εκτροφής ζώων, ζωολογικούς κήπους κ.λ.π.
Παρακολούθηση: Είναι εύκολη επειδή ίπτανται την ημέρα. Συνιστάται η χρήση παγίδων για μείωση του πληθυσμού.
Θωράκιση: Σίτες στα παράθυρα οικιών ή χώρων τροφίμων, αεροκουρτίνες ή κουρτίνες με πλαστικές λωρίδες σε εισόδους χώρων τροφίμων.
Αντιμετώπιση: Στοχευμένοι ψεκασμοί με ακμαιοκτόνα και προνυμφοκτόνα εντομοκτόνα σε οργανικά υλικά που αποτελούν σημεία αναπαραγωγής όπως οι κοπροσωροί και οι σωροί των σκουπιδιών στο αστικό και περιαστικό περιβάλλον. Επιπλέον, συστήνεται η εφαρμογή υπολειμματικών ψεκασμών με ακμαιοκτόνα σε σημεία που «φωλιάζουν» (εστίες ανάπτυξης κ.τ.λ.). Μια αρκετά διαδεδομένη τεχνική είναι η εφαρμογή εντομοκτόνων σε μορφή δολώματος, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συγκεκριμένους χώρους, είτε ως επιχρίσματα είτε ως δολώματα.
Συνιστάται η χρήση ηλεκτρικών μηχανών παγίδευσης ιπταμένων εντόμων. Οι συσκευές αυτές λειτουργούν προσελκύοντας τα έντομα με εκπομπή υπεριώδους ακτινοβολίας (UV, ultraviolet) και στη συνέχεια τα παγιδεύουν σε μία κολλώδη επιφάνεια. Οι παγίδες UVμπορεί να είναι διακριτικές ή μη, επιτοίχιες ή οροφής και με λυχνίες ισχύος ανάλογης του χώρου.
Λανθασμένες πρακτικές αντιμετώπισης: Οι παγίδες που προσελκύουν τα έντομα με υπεριώδες φως και τα θανατώνουν με ηλεκτρική εκκένωση δεν προτείνονται πια για χώρους με ανοιχτά τρόφιμα, διότι μέρη των εντόμων που καίγονται μπορεί να καταλήξουν στα τρόφιμα, γεγονός ανεπιθύμητο καθώς αποτελούν ξένα σώματα, τα οποία σχετίζονται και με αλλεργίες. Κακή πρακτική επίσης αποτελούν οι ελεύθερες ταινίες κόλλας, καθώς και τα δολώματα για μύγες όταν χρησιμοποιούνται χωρίς ειδική προστασία, διότι είναι χημικά δηλητήρια και όντας λεπτόκοκκα και ελαφριά μπορεί να καταλήξουν εντός των τροφίμων αν δεν ληφθεί ειδική μέριμνα.
Τέλος, κακή πρακτική αποτελεί η χρήση αυτόματου srpay με εντομοκτόνο (συχνά αναφέρεται ως άρωμα αλλά δεν είναι πάντα) εντός χώρων που υπάρχουν τρόφιμα. Η ετικέτα του σκευάσματος προβλέπει την χρήση του σε απόσταση 2,5m μακριά από τρόφιμα αλλά η διασπορά του εντομοκτόνου στον χώρο και τα ρεύματα αέρα δεν διασφαλίζουν την ασφάλεια των τροφίμων όταν αυτά παράγονται ή εκτείθενται στον ίδιο χώρο, ακόμη και όταν απέχουν 2,5m από το spray.
ΣΚΟΡΠΙΟΙ ΚΑΙ ΑΡΑΧΝΕΣ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ
Σκορπιοί και Αράχνες
Ταξινόμηση
Και τα δύο ανήκουν στην κλάση Αραχνοειδή (Arachnoidea) και δεν έχουν τα γνωστά χαρακτηριστικά των εντόμων (τρία σωματικά μέρη, έξι πόδια κ.λ.π.). Το σώμα τους χωρίζεται σε δύο μέρη, τον κεφαλοθώρακα και την κοιλία.
Βιολογία
Οι σκορπιοί, ανάλογα με το είδος, έχουν μέγεθος που κυμαίνεται από 3cm μέχρι και 18cm. Είναι νυχτόβιοι και την ημέρα κρύβονται σε ζεστά, υγρά και σκοτεινά σημεία όπως κάτω από πέτρες, στις σχισμές των βράχων ακόμα και μέσα στα σπίτια, στις σκοτεινές γωνιές ή κάτω από έπιπλα. Το θηλυκό γεννά 20-30 αυγά. Οι σκορπιοί τρώνε έντομα, αράχνες και άλλα μικρά ζωύφια.
H κοινή οικιακή αράχνη έχει μήκος περίπου 10 mm χωρίς τα πόδια. Το θηλυκό γεννά περίπου 250 αυγά μέσα σε μεταξένιο σάκο που τοποθετείται στο κέντρο του ιστού. Βρίσκεται σε κτίρια, στους τοίχους και στα υπόγεια. H μεσογειακή αράχνη (Loxosceles rufescens) βρίσκεται συνήθως σε αποθήκες, σοφίτες, κάτω από πέτρες ή σωρούς ξύλων.
Υγειονομική Σημασία
Τόσο οι αράχνες όσο και οι σκορπιοί είναι δηλητηριώδεις, υπό την έννοια ότι παράγουν δηλητήριο για τη θανάτωση των θυμάτων τους. Ωστόσο, θεωρούνται σχετικά ακίνδυνα για τον άνθρωπο και συνήθως τα τσιμπήματά τους συμβαίνουν από την τυχαία επαφή κατά τη διάρκεια καθαρισμού των χώρων όπου συνήθως κρύβονται. Η ποσότητα του δηλητηρίου είναι σχετικά μικρή και συνήθως προκαλεί έντονο πόνο, ερεθισμό ή πρήξιμο.
Τρόποι Διαχείρισης
Πρόληψη:Το πρώτο μέτρο είναι ο περιορισμός των σημείων που χρησιμοποιούν σαν καταφύγια. Πέτρες που αφήνουν κενά, σωροί τούβλων, ξύλων και άλλων υλικών πρέπει να απομακρύνονται.
Παρακολούθηση: Οι συχνοί έλεγχοι από ειδικούς συμβάλλουν στην εκτίμηση της κατάστασης σε χώρους που αναμένεται να βρεθούν τέτοια είδη.
Η καταπολέμησή τους γίνεται με υπολειμματικούς ψεκασμούς στα σημεία όπου συχνάζουν.
Για τους σκορπιούς πρέπει να γίνεται εξωτερικός ψεκασμός των τοίχων μέχρι ύψους 60cm από το έδαφος με ιδιαίτερη προσοχή σε φθορές ή ρωγμές των τοίχων. Εσωτερικά ο ψεκασμός εφαρμόζεται στο κάτω μέρος των εισόδων (πόρτες-παράθυρα), στο σοβατεπί και σε σκοτεινά σημεία όπου μπορούν να χρησιμεύσουν σαν καταφύγια των σκορπιών.
ΜΥΡΜΗΓΚΙΑ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ
Μυρμήγκια
Ταξινόμηση
Τα μυρμήγκια ανήκουν στην τάξη των Υμενοπτέρων. Υπάρχουν πολλά είδη που προκαλούν διάφορα προβλήματα σε αστικές περιοχές, με κυριότερα τα Monomorium pharaonis (μυρμήγκι του Φαραώ) και Lasius niger (μαύρο μυρμήγκι).
Βιολογία
Ζουν σε οργανωμένες αποικίες. Οι φωλιές τους βρίσκονται σε κορμούς δέντρων ή έχουν την μορφή υπογείων θαλάμων στο έδαφος. Στην φωλιά ζουν οι βασίλισσες που γεννούν τα αυγά, οι εργάτες, οι προνύμφες, τα αρσενικά και οι οπλίτες (στρατιώτες).
Είναι ολομετάβολα (υφίστανται πλήρη μεταμόρφωση), δηλαδή τα στάδια ανάπτυξής τους είναι αυγό-προνύμφη-νύμφη-ακμαίο. Η βασίλισσα είναι το μεγαλύτερο μυρμήγκι της φωλιάς και δεν βγαίνει ποτέ έξω. Η βασίλισσα εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της σμηνουργίας ως αναπαραγωγικό άτομο σμηνουργίας και για το λόγο αυτό, σε αυτό το στάδιο, φέρει πτέρυγες και πετά έξω από τη μητρική φωλιά. Κατά τη διάρκεια της σμηνουργίας, πολλά άλλα μυρμήγκια την ακολουθούν και χτίζουν μια νέα φωλιά με την νέα βασίλισσα. Αυτό γίνεται μόνο μια φορά το χρόνο σε κάθε φωλιά, κατά τους θερινούς μήνες.
Monomorium pharaonis
Είναι μυρμήγκι με μικρό σώμα. Οι εργάτες έχουν μήκος 1,5–2mm και καφεκίτρινο χρώμα. Προτιμούν συνθήκες ζέστης και υγρασίας, γι’αυτό σε πολλές περιοχές περιορίζονται μέσα στα κτίρια. Έχουν πολλές βασίλισσες σε κάθε φωλιά. Οι εργάτες που αναζητούν τροφή αφήνουν την κύρια φωλιά με το γόνο, για να δημιουργήσουν περιφερειακές αποικίες όταν θεωρήσουν ότι απειλούνται. Συχνά «γεμίζουν» το κτίριο. Ο βιολογικός κύκλος του είδους αυτού δεν ξεπερνά τους δύο μήνες, ενώ οι βασίλισσες ζουν για αρκετά χρόνια.
Lasius niger
Οι εργάτες έχουν μήκος 2–5mm και σκούρο καφέ/μαύρο χρώμα. Τα μαύρα μυρμήγκια φτιάχνουν φωλιές σε εξωτερικούς χώρους, σε τοίχους, κάτω από πλακοστρώσεις κ.λ.π. Διανύουν μεγάλες αποστάσεις για τροφή και νερό και συνήθως εισέρχονται μέσα σε κατοικίες, όπου η καταπολέμησή τους είναι απαραίτητη μόνον όταν αποτελέσουν σοβαρό πρόβλημα. Ο βιολογικός κύκλος των εργατών κυμαίνεται από 50 έως και 70 ημέρες. Μία αποικία μαύρων μυρμηγκιών έχει μία μόνο βασίλισσα και μερικές χιλιάδες άτομα.
Υγειονομική σημασία
Μπορούν να μεταφέρουν μικρόβια σε καθαρές περιοχές καθώς έρχονται από μακριά και πιθανόν να έχουν περάσει από απορρίμματα ή άλλες μολυσμένες περιοχές. Πολλές φορές κάνουν φωλιές σε ηλεκτρολογικούς πίνακες και δημιουργούν προβλήματα.
Τρόποι Διαχείρισης
Πρόληψη: Δεν θα πρέπει να υπάρχουν ανοίγματα (π.χ. ανοικτά παράθυρα, ανοίγματα κάτω από πόρτες κ.ά.). Τα μυρμήγκια «εισβάλλουν» στο κτίριο για τροφή ή νερό. Διατηρούμε συνεπώς τα τρόφιμα καλά συσκευασμένα και κλεισμένα (π.χ. σε γυάλινα βάζα). Μια από τις απαιτούμενες δράσεις είναι και ο καθαρισμός των πάγκων εργασίας σε χώρους τροφίμων και τραπεζαρίες.
Παρακολούθηση: Συνιστάται η χρήση τροφοελκυστικών παγίδων για την καταγραφή της παρουσίας τους.
Αντιμετώπιση: Για την καταπολέμηση των μυρμηγκιών διενεργούνται απευθείας ψεκασμοί με εντομοκτόνο επαφής στις φωλιές, υπολειμματικοί ψεκασμοί στα σημεία που βλέπουμε να κυκλοφορούν ενώ εφαρμόζονται και ειδικά μη τοξικά μυρμηγκοκτόνα πήγματα (gel).
ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΥ (HACCP) ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΖΩΙΚΩΝ ΕΧΘΡΩΝ ΚΑΙ ΕΝΤΟΜΩΝ
Οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων θεσπίζουν, εφαρμόζουν και τηρούν πάγια διαδικασία βάσει των αρχών του HACCP. Με βάση την προσέγγιση των αρχών του HACCP, κατόπιν ανάλυσης, οι προκύπτοντες δυνητικοί κίνδυνοι χωρίζονται σε:
Φυσικούς Κινδύνους: κίνδυνος από κάποιο ξένο σώμα να εισέλθει στην παραγωγή και να καταλήξει στο τρόφιμο. Για παράδειγμα ένα κομμάτι ξύλου, γυαλιού, μετάλλου, χαρτί, πέτρα, τρίχα, πλαστικό, έντομο, τρωκτικό, πουλί ή μέρος αυτών.
Χημικούς Κινδύνους: κίνδυνος από κάποια χημική ουσία επικίνδυνη για τον άνθρωπο όπως μυκοτοξίνη, βαρύ μέταλλο, υπόλλειμα φυτοφαρμάκων, λιπαντικό, μη εγκεκριμένο συντηρητικό ή ενισχυτικό γεύσης, εντομοκτόνο, τρωκτικοκτόνο.
Μικροβιολογικούς κινδύνους: κίνδυνος από την ανάπτυξη βακτηρίου, ζύμης ή μύκητα ή/και την παραγωγή τοξινών. Για την μετάδοση των μικροβίων φορέας μπορεί να είναι ο άνθρωπος ή μολυσμένα σκεύη και επιφάνειες καθώς και έντομα, τρωκτικά ή πουλιά.
Όπως προκύπτει από την παραπάνω περιγραφή των τριών ειδών κινδύνων, τα παράσιτα μπορεί να συσχετισθούν με κινδύνους όλων των κατηγοριών (φυσικοί, χημικοί, μικροβιολογικοί) και γι’ αυτό πρέπει να αποκλεισθούν από τους χώρους παραγωγής και αποθήκευσης.
Κατά την εφαρμογή του συστήματος αυτοελέγχου τους, οι επιχειρήσεις που διαχειρίζονται τρόφιμα καλούνται να αντιμετωπίσουν τον δυνητικό κίνδυνο παρουσίας παρασίτων, με τρεις τρόπους: με πρόληψη (προαπαιτούμενα προγράμματα), με μέτρηση δραστηριότητας (παρακολούθηση παγίδων) και με καταπολέμηση (απεντόμωση, μυοκτονία κ.λ.π.).
Η διαχείριση του κινδύνου των παρασίτων γίνεται σε 3 βήματα:
Με αποκλεισμό της εισόδου των παρασίτων στους εσωτερικούς χώρους. Αυτό γίνεται με ορθό σχεδιασμό και κατασκευή κτιρίων, εισόδων και διαδικασιών. Το στάδιο αυτό περιλαμβάνεται στα προαπαιτούμενα προγράμματα.
Με ανάλυση επικινδυνότητας των Α’ υλών και υλικών που εισάγονται στην επιχείριση. Κάποιες ύλες προσελκύουν περισσότερο τα παράσιτα από άλλες. Επιπλέον, κάποιοι προμηθευτές μπορεί να είναι πιο «καθαροί» από άλλους. Το συγκεκριμένο εξειδικευμένο στάδιο αποτελεί υποενότητα της συνολικής ανάλυσης επικινδυνότητας που έχει προηγηθεί.
Με παρακολούθηση και καταπολέμηση όταν η μέτρηση δραστηριότητας το δικαιολογεί .